Christina van Zweden (1626 – 1689)

 

Lezend over allerlei godsdienstige ontwikkelingen in de 17de eeuw, over belangrijke personen als Hugo de Groot, maar ook over allerlei componisten uit die tijd,  kwam iedere keer de persoon van Christina van Zweden naar voren. Aanvankelijk was het plan vooral iets over de betekenis voor de muziek van haar hof in Rome te schrijven, maar tijdens het oriëntatieproces bleek al snel dat zij zodanig interessant is geweest dat het jammer zou zijn de focus vooral daar op te leggen. Vandaar dat dit een artikel geworden is dat zowel onder ‘historie’ als onder ‘muziek’ zal vallen. Er is vooral gebruik gemaakt van de gegevens uit het boek van Lanoye omdat dat het meest omvattend is qua theorieën en qua opzet ook het meest toegankelijk. Het boek van Quilliet leest vermoeiend en is weinig overzichtelijk. Het heeft wel iets meer gegevens over haar verblijf in Rome dan Lanoye. De meeste gegevens over haar leven in Rome levert het vrije recente boek van Buckley. Quilliet en Buckley schrijven beiden in een soort romanstijl, geven zeer veel smeuïge details, maar door hun schrijfstijl is een overzicht per periode krijgen niet zo eenvoudig. In alle drie genoemde boeken staat geen enkele landkaart!

 

Hoofdstukindeling:

  1. een kort overzicht van de Zweedse geschiedenis tot Christina`s geboorte
  2. van Christina`s geboorte tot haar uiteindelijke kroning (1626-1650)
  3. a. het proces van abdicatie en de geheime en publieke bekering (1651- 1655)

b. waarom deed Christina troonsafstand en bekeerde ze zich?

  1. haar hof in Rome (1655-1689)

 

h. 1 een kort overzicht van de Zweedse geschiedenis tot Christina`s geboorte

Tot 1523 hoorden Denemarken, Noorwegen en Zweden bij elkaar onder de Unie van Kalmar. In dat jaar werd Zweden zelfstandig onder het vorstenhuis Wasa, dat van het koninkrijk een grootmacht maakte. Het Lutheranisme (1)werd in 1529 de staatsgodsdienst. In 1561 verwierf Zweden Estland en in 1581 een groot deel van Finland. Een van de Wasa`s, namelijk Sigismund -een katholiek-  werd koning-grootvorst van Polen-Litouwen en in 1592 van Zweden, maar in 1599 moest hij weer afstand van de Zweedse troon te doen ten gunste van zijn protestantse oom Karel Wasa. Deze regeerde als Karel IX formeel van 1604 tot 1611. Hij was de vader van  Gustav II Adolf, die op 17 jarige leeftijd hem opvolgde. Deze benoemde de diplomaat Axel Oxenstierna tot minister en voerde hervormingen in zijn leger door, met als gevolg dat tijdens het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) veel huursoldaten vanuit de Nederlandse Republiek naar Zweden trokken. Hij stichtte in 1621 de stad Göteborg om de Denen en de Hanzesteden een voet dwars te zetten. In de beginjaren werden een aantal Hollanders als burgemeester benoemd.

De Amsterdamse koopman Louis de Geer, die zich op mijnbouw in Zweden had toegelegd, verdiende schatten met de bewapening van zijn leger. Gustav Adolf vocht vanaf 1630 als kampioen der protestanten in de Dertigjarige oorlog (1618-1648) (2) tegen de Habsburgers, gesteund door de (katholieke) Franse kardinaal Richelieu (3), maar hij sneuvelde echter al in 1632 Slag bij Lützen (bij Leipzig).

 

reizen christina         

 264px-Zweden_16-19e_eeuw-wikepedia plaatje

ingewikkelde situatie 1648

   Chriatina`s reizen (globale schets)

De groei van het Zweedse bezit  16de en 17de eeuw

De ‘ontbinding ‘ van het Heilige Roomse Rijk 1648

 

2. De periode van Christina`s geboorte tot haar uiteindelijke kroning (1626-1650)

Christina werd in 1626 geboren uit het huwelijk van Gustav Adolf met Maria-Eleonore, dochter van de keurvorst van Brandenburg. Deze was voor haar tijd bijzonder ontwikkeld en bracht naar het ‘barbaarse’ Zweden een groot aantal landgenoten mee: gezelschapsdames, maar ook musici, zangers, schilders, beeldhouwers en tapijtwevers.

Bij haar geboorte was ze zo groot en harig dat men aanvankelijk dacht dat ze een jongetje was. Haar vader zorgde er in 1627 al voor dat zij de Zweedse troon zou erven in geval hij zou sneuvelen en toen dat inderdaad gebeurde werd een regentschapsraad onder leiding van Axel Oxenstierna belast met de staatszaken en de voortzetting van de oorlog in Duitsland omdat ze op dat moment pas zes jaar oud was. In 1635 nam de Rijksdag een plan aan voor haar opvoeding, waarbij haar moeder geheel uitgeschakeld werd. Christina mocht niets lezen wat haar zou kunnen ‘besmetten’ met katholieke of calvinistische dwalingen en zou zich vooral met Bijbel en moraalstudie bezig moeten houden. Omdat zij echter les kreeg van de –door haar vader nog aangewezen- zeer ruimdenkende theoloog Johan Matthiae, ontving ze een brede scholing inclusief lessen Grieks en Latijn, waardoor ze ook de kerkvaders kon lezen en naar men zegt ‘al snel opmerkte dat de lutherse leer niet altijd in overeenstemming daarmee was’.

Ze was bijzonder intelligent en scheen liever te studeren dan te slapen, wat ten koste van haar gezondheid ging. Vanaf 1636 begon haar onderwijs in staatszaken en in 1644 begon ze te regeren, hoewel ze haar kroning nog jarenlang uitstelde.

 

Christina wilde van Stockholm het ‘Athene van het Noorden’ maken en in navolging van de hoven in Italië en Frankrijk  nodigde zij filosofen, kunstenaars en wetenschappers uit aan het Zweedse hof. Zo werd in 1645 de Zweedse afgezant in Parijs, Hugo de Groot, gevraagd haar bibliothecaris te worden. Vanwege het Zweedse klimaat hadden hij en zijn vrouw daar echter geen zin in en zij vertrokken naar Noord-Duitsland.

Een aantal Fransen die lid waren van de Franse Fronde (4) vonden ook een veilige toevlucht in Stockholm. Nicolaas Heinsius en Isaac Vossius liet zij complete bibliotheken kopen. Vossius was enige tijd haar bibliothecaris. Hij volgde Christina als enige na haar troonsafstand, maar dat kwam vooral omdat ze hem nog veel geld schuldig was. Haar bekendste bezoeker was de filosoof René Descartes (5), die ze leerde kennen via de Franse diplomaat Pierre Chanut. Descartes werd in 1649 ingeschakeld bij de totstandkoming van het ballet La naissance de la paix dat op haar verjaardag uitgevoerd zou moeten worden. Daarna ontmoetten zij elkaar twee of driemaal per week om vijf uur `s morgens om over filosofie en wiskunde te discussiëren.

 

Heinsius

vossius

Hugo de Groot

220px-Axel_Oxenstierna_3

Christina%20van%20Zweden-2

descartes-christina

 Nicolaas  Heinsius

Isaac Vossius

Hugo de Groot (Grotius)

Axel Oxenstierna

Christina van Zweden

Christina en Descartes

 

Zij hield zich daarnaast ook ten zeerste bezig met de buitenlandse politiek en mede door haar toedoen werd in 1645 vrede met Denemarken gesloten en kwam in 1648 -tegen de zin van Oxenstierna in- een eind aan de strijd tegen de keizer van het Heilige Roomse Rijk  bij de vrede van Westfalen (6). Christina verwierf in de Dertigjarige Oorlog een enorme bibliotheek en kunstcollectie: haar veldmaarschalk had de Hradschin-burcht in Praag ingenomen waar de kunstcollecties van de Habsburgse keizers zich bevonden en deze waren allemaal afgevoerd naar Stockholm.

 

Om van de eindeloze reeks huwelijksaanzoeken af te komen, benoemde zij in 1649 haar neef  Karl X Gustav van de Palts tot (toekomstig) opvolger en omdat de opvolging nu veilig was, besloot ze zich in 1650 alsnog te laten kronen.

 

Ze had Franse en Engelse musici in dienst, maar na 1652 verschoof haar muzikale voorkeur van het Franse ballet naar de Italiaanse opera en werd een Italiaans ensemble voor haar aangetrokken door Alessandro Cecconi (7). Uiteindelijk had ze er een Duitse, Franse en Italiaanse kapel.

 

Op financieel gebied was ze een ramp: ze hield van luxe, was zeer vrijgevig en verhief voortdurend nieuwe mensen in de adelstand, die domeinen kregen uit het koninklijk bezit waardoor de inkomsten daarvan daalden. Ze dreef steeds meer haar eigen zin door waarbij de traditionele adellijke families die altijd de belangrijke posities in de administratie en de hofhouding hadden bekleed, voor een deel opzij geschoven werden.

 

3.a. Het proces van abdicatie, de geheime en publieke bekering (1651- 1655)

Zowel het proces van abdicatie als dat van haar bekering (8) heeft een tijd geduurd en is een hot item in vele werken. Het boek van Lanoye beschrijft het zeer gedetailleerd, waarbij noodzakelijkerwijs diep ingegaan wordt op de ingewikkelde politieke en godsdienstige situatie in die tijd.

Christina voerde een tolerante godsdienstpolitiek: ze weigerde een wet goed te keuren waarbij de Zweden verplicht konden worden lutherse erediensten bij te wonen en ze verwierp ook een voorstel voor een soort lutherse inquisitie.

In 1651 legde ze de Raad van State voor de eerste keer haar plan tot troonsafstand voor met als motivatie dat het land een sterke man en zij had rust nodig had!

Om zich in te dekken met betrekking tot haar  financiële positie na haar troonsafstand –het was namelijk helemaal niet zeker of ze de inkomsten uit de haar toegewezen domeinen ook zou behouden na haar -komende, nog zeer geheime- bekering- , benaderde ze onder andere de Spaanse koning Filips IV.

In 1652 kwam Don Antonio Pimentel de Prado (9) als Spaans gezant naar Stockholm en hij werd voor haar dé verbindingslijn met Filips. Ondertussen kreeg ze in Stockholm al een paar jaar stiekem les van een paar jezuïeten.

Ze liet om Filips gunstig te stemmen, buiten medeweten van haar raadslieden, de Portugese ambassadeur meedelen dat de koning van Portugal onterecht op de troon zat, omdat de koninklijke titel van Portugal van Filips was .

Behalve met Spanje zocht ze ook contact met Frankrijk omdat ze meende dat de Fransen nog achterstallige subsidies aan Zweden moesten betalen (10) en ze wilde Zweden een aantal oorlogsschepen aan Frankrijk laten verkopen. De opbrengsten zouden moeten worden omgezet in een persoonlijke jaarrente voor de rest van haar leven. De Fransen vonden de eis van de subsidies niet terecht, maar wilden wel over de schepen praten. Christina bleef bij haar eis en de zaak ging niet door, mede omdat de Fransen, i.c. Mazarin en Anna van Oostenrijk (11) bang waren dat de steun aan Christina de toekomstige relaties tussen Zweden en Frankrijk in gevaar zouden kunnen brengen.

Aan Groot-Brittannië, waar Cromwell op dat moment aan de macht was, stelde ze onder andere voor de Zweedse kolonies in West-Afrika te verkopen. Deze ging daar niet op in.

Vertrouwend op de Spaanse steun, deelde ze in 1654 de Raad van State opnieuw mee dat ze afstand wilde doen. Ze vroeg om een jaarinkomen van 200.000 rijksdaalders dat ze kreeg in de vorm van opbrengsten uit een aantal domeinen (12). Ze mocht zich niet meer met de politiek bemoeien. Eigenlijk wilde men ook dat ze op Zweeds grondgebied zou blijven om haar beter in de gaten te kunnen houden.

 

Pimentel_de_Prado_Antonio

 300px-Raimondo_Montecuccoli_(1670)

leopold-willem-oostenrijk

200px-Innocent-x-velazquez

  200px-Cristina_di_Svezia_(1626-1689)_-_Incisione_di_Quillet

paus-alexander-vii

   Pimentel de Prado

Raimondo Montecuccoli

 Leopold Willem

  Paus Innocentius X

  Christina van Zweden

Paus Alexander VII

 

Iedereen in onzekerheid achterlatend over haar reisdoel (Spa, Rome, Verenigde Provinciën, India  ‘op het spoor van Alexander de Grote’)  vertrok ze, verkleed als man, door Denemarken naar Hamburg. Haar uitgebreide gevolg, inclusief haar Italiaanse musici, arriveerde er iets later. Via Osnabrűck en Műnster, Deventer, Utrecht, Amsterdam en Breda bereikte ze Antwerpen, waar ze vanuit Göteborg een schip vol boeken en waardevolle schilderijen heen had gezonden.

Vandaar uit had ze contact met pater Alexander Sébille (13) en na vele gesprekken met Raimondo Montecuccoli (14) ambassadeur van de keizer van het Heilige Roomse Rijk en Pimentel de Prado werd duidelijk dat ze -pas als ze katholiek geworden was-  naar Rome kon gaan. Probleem was daar dat de reputatie van paus Innocentius X nogal twijfelachtig was en de relatie tussen hem en Filips IV niet goed (15). Maar als ze te lang wachtte met haar bekering, zou ze misschien haar inkomen verliezen dat ze hard nodig had voor al haar festiviteiten, dansvoorstellingen en bals. Vandaar dat alvast besloten werd tot een geheime bekering op 24 december 1654  in Brussel.

Vlak hierna stierf Innocentius en hij werd opgevolgd door Alexander VII, een ‘onafhankelijke’ kandidaat, d.w.z. hij hoorde noch bij het Franse noch bij het Spaanse kamp (16). Christina liet nu via de jezuïet Malines brieven bezorgen aan de paus, maar deze deelde haar mee dat ze zich eerst publiekelijk moest bekeren voor dat hij haar in Rome kon ontvangen. Ze mocht daarmee wel wachten tot ze door de protestantse delen van het keizerrijk (17) was getrokken. Ze kon echter geen financiële steun krijgen want de schatkist van het Vaticaan was helemaal leeg!

Toch duurde het nog een paar maanden voordat ze Brussel verliet op weg naar Innsbruck en dat kwam omdat ze ook daar weer enorme geldschulden had gemaakt, die eerst opgelost moesten worden. Dat werd vooral de taak van Diego Texeira te Hamburg en  Garcia Yllán en zijn zoon, haar zaakgelastigden in Antwerpen (18). Zij konden de problemen alleen maar oplossen door een aantal van de door Christina aangeschafte kunstwerken (19), weer voor haar te verkopen. Petter Spiring Silvercrona, de Zweedse resident te Den Haag (20) moest de rest van haar schulden liquideren.

Uiteindelijk legde ze in november 1655 te Innsbruck de publieke geloofsbelijdenis af. Snel hierna vertrok ze naar Rome waar ze met een groot gezelschap arriveerde.

 

b. Waarom deed Christina afstand en bekeerde ze zich?

Hierover bestaan vele theorieën volgens Lanoye. Bij 3A staan hierover al een aantal verwijzingen en we zullen sommige theorieën wat nader benoemen.

Christina was in ieder geval niet van plan uit de politiek te verdwijnen na haar abdicatie. Ze behield haar titel als koningin en dacht een grote invloed te kunnen uitoefenen in Europa. Ze nam Alexander de Grote (21) als voorbeeld en sommigen beschouwden haar als de redder die de weg zou banen voor de wederkomst van de Messias.

Verder zijn er verhalen over een mogelijk huwelijk met een Habsburger, over een functie als vice-koningin van Napels (22) en over de benoeming als landvoogd in de Spaanse Nederlanden als vervanger van Leopold Willem (23) waardoor Don Juan van Oostenrijk geen kans meer zou maken. Anderen meenden dat zij zich vooral wilde inzetten voor de katholieke zaak, waarbij het erg belangrijk was dat de twee belangrijkste katholieke landen, Frankrijk en Spanje, eerst samen vrede sloten. Hierbij wilde ze ook helpen. Pas dan zouden beide partijen samen met de Italianen tegen de Turken kunnen optrekken om die uit Europa te verdrijven.

Maar…ze deed ook het voorstel om zelf troepen te werven om Spanje te helpen vechten tegen Frankrijk, wat haar gewenste neutraliteit niet ten goede kwam.

Ze wilde ook de ketters (de protestanten) bestrijden, Cromwell verjagen en Charles II weer op de Britse troon herstellen (24). Bij de kwestie van de opvolging van keizer Ferdinand III, waarin Spanje (ook Habsburgs), Frankrijk (altijd vijand van de Habsburgers) en Zweden (als leenman van de keizer) veel interesse in hadden, was Christina ook betrokken: Men dacht dat zij, als –officieel nog steeds- protestants vorst, de protestantse keurvorsten kon bewerken om weer een Habsburger tot troonopvolger te benoemen (25). 

Maar omdat Christina zo afhankelijk was van het Spaanse geld vanwege haar dure levenswijze, zou ze hoe dan ook, nooit als ‘vliegende diplomaat’ hebben kunnen optreden (26).

 

4. haar hof in Rome (1655-1689)

 

ontvangen door paus

     Intocht in Rome

In Rome werd Christina opgewacht door een grote menigte. Direct daarna ging ze op audiëntie bij Alexander VII en werden er grootse feesten voor haar gehouden. Joost van de Vondel schreef een gedicht over haar bekering. Vrij snel na aankomst in Rome breidde ze haar gevolg uit met enkele Italianen die veel invloed uitoefenden op haar gedrag. Dat werd door haar Spaanse en Zweedse onderdanen niet gewaardeerd. Pimentel wilde niet meer bij haar blijven, vooral omdat ze steeds kwaadsprak over de paus.                                   

 blijde inkomste in rome                     

Christina ontsloeg in 1656 al haar Spaanse hovelingen en verving ze door Italianen. Ze deed dat om te laten zien dat ze

zich onafhankelijk van de Spaanse koning voelde. Omdat Karl Gustav na haar bekering haar domeinen niet in beslag had genomen, had ze de Spaanse financiële steun niet echt meer nodig. Ze zocht toen in Parijs contact met Mazarin die haar wellicht op de troon in Napels kon helpen. Toen ze de markies van Monaldescho, omdat hij misschien schuldig was aan het verraad van haar plannen, liet vermoorden, ontstond hierover overal in Europa grote verontwaardiging.

Snel ook deden verhalen de ronde over haar ‘barbaarse’ leven en Christina die had gedacht te kunnen ontsnappen aan het strenge lutherse Zweden, ontdekte dat er in het Rome van de contrareformatie minstens evenveel regels waren (27). 

 

Aanvankelijk woonde ze in het Palazzo Farnese waar ze in 1656 haar Academia Regia della Laeta di Svezia oprichtte, waar men veilig kon praten over nieuwe ontwikkelingen in wetenschap en filosofie. Elke bijeenkomst ervan werd beëindigd met een concert.

Iets later kreeg ze een eigen residentie in het Palazzo Riario, waar ze haar kunstcollectie heen liet brengen.

 

Van 1660-1662 keerde zij terug naar Stockholm omdat Karl Gustav was overleden en ze haar bezit veilig wilde stellen bij de nieuwe koning, die pas vier jaar oud was. Dat lukte, maar tevergeefs probeerde ze op papier te krijgen dat ze toch weer op de troon zou kunnen komen als de tak van Karl Gustav onverhoopt zou uitsterven.

In 1666 probeerde ze opnieuw naar Stockholm te reizen met een katholieke priester in haar gevolg. Mede hierom werd haar uiteindelijk de toegang tot Zweden ontzegd. Ze bleef tot 1668  in Hamburg om haar zaken te regelen en ging toen definitief terug naar Rome. In het boek van Buckley wordt uitgebreid ingegaan op het Hamburgse verblijf.

 

Hierna stichtte ze de Academia Clementina (28), later de Koninklijke Academie geheten. Volgens de statuten moest er bij elke vergadering een symfonie en een vocaal werk uitgevoerd worden. In navolging van de Parijse academie van wetenschappen, door Lodewijk XIV in 1666 gesticht, richtte zij de academie Fysica, Natuurlijke Historie en Mathematica op. In 1669 opende ze in haar paleis een theater waarvoor opera`s en toneelstukken geproduceerd werden en in 1671 zorgde ze voor het eerste publieke operagebouw in Rome. Bernardo Pasquini schreef de meeste stukken, kameropera`s in Venetiaanse stijl en Christina zorgde voor de financiering door een beroep te doen op haar rijke vrienden in het Vaticaan. Deze bezochten haar ook op privé-soirees in haar paleis.

Sommige musici, zoals Marazzoli, Pasqualini, Vittori, Francesco Bianchi en Giuseppe Melani deelde ze met of leende ze van kardinaal Antonio Barberini (29). Haar favoriete castraat was Antonio Rivani- Cicciolino, die ze in vaste dienst had.

 

palazzo riario

Verder vielen Alessandro Melani en Stradella onder haar protectie en zij droegen werken aan haar op. Alessandro Scarlatti werd in 1679 haar kapelmeester. Met Arcangelo Corelli had ze een aantal jaren nauwe banden. Ze hielp hem kapelmeester te worden van kardinaal Benedetto Pamphili (30) en daarna van kardinaal Pietro Ottoboni (31), een neef van de paus.

  Riario

    Palazzo Riario

        Palazzo Riario

 

Van Gian Lorenzo Bernini, de grote bouwmeester en beeldhouwer van Rome, kon zij helaas niet de beschermvrouw worden omdat dat te duur voor haar was. Zij bezocht zijn atelier wel regelmatig en omdat ze geen opdrachten voor beeldhouwwerken kon geven, besloot ze deze maar op te graven: ze kreeg van de paus toestemming voor opgravingen in de ruines van het paleis van keizer Decius. Ze vond er wat mozaïeken uit de Romeinse tijd en een aantal beelden, waarvan de ontbrekende benen en neuzen vervangen werden. Zonder tunieken en vijgenblaadjes werden ze tentoongesteld in haar paleis.

 

Christina kocht tweeduizend nieuwe manuscripten en achtduizend recent gedrukte werken en vele schilderijen van Corregio, Rafael en Titiaan. Ze schreef zelf ook over allerlei onderwerpen en begon een paar keer aan haar eigen memoires.

 

Ze sloot vriendschap met kardinaal Decio Azzolino (32) en werd erg verliefd op hem, maar die liefde werd eerst niet openlijk beantwoord. Misschien komt dat ook omdat zij er toen al ‘oud uitzag, dik was, wat gebocheld liep en slecht gekleed was’. Samen met hem probeerde ze vergeefs invloed uit te oefenen op de pauskeuze na de dood van Clemens IX in 1669 (33). Later, toen zij zestig was en Azzolino nog ouder, bracht hij wel de meeste avonden met haar door in ‘kuise’ liefde en schreven ze elkaar overdag vaak brieven.

 

220px-Gian_lorenzo_bernini_selfportrait

264px-AlessandroStradella

250px-Alessandro_Scarlatti

corelli 

180px-Miguel_de_Molinos_1

264px-InnocentXI 

220px-Bernardo_Pasquini

  Gian L. Bernini

Alessandro Stradella

Aless.  Scarlatti

   Arcangelo Corelli

 Miguel Molinos

 Innocentius XI

  B. Pasquini

 

Toen de nieuwe paus Innocentius XI, die lid van de Zelanti  -Fanaten- geworden was, aantrad, begon hij met het sluiten van de meeste theaters. Vrouwen mochten niet meer op het toneel verschijnen en geen muzieklessen volgen en zeker niet bij mannen. Hij trok de pauselijke toelage van Christina in en probeerde een einde te maken aan haar soirees op het Riario. Vergeefs bestreed hij haar autoriteit over de straten rondom haar paleis (34).

 

Tegen het eind van haar leven kwam ze via Azzolino in aanraking met het quiëtisme (35) van de Spaanse priester Miguel Molinos. Deze stroming zegt dat je met God in contact komt door je geest helemaal leeg te maken. Je moet passief zijn, want alleen als God het wil, praat hij met je. Christina werd er de beschermvrouwe van (36), maar toen Molinos werd opgepakt vanwege seksuele contacten met zijn volgelingen, stopte ze daar snel mee.

 

Na haar dood in 1689 werd ze op initiatief van Azzolino, die zij tot erfgenaam had benoemd, tegen haar wens in niet in het Pantheon begraven, maar bijgezet in de Sint Pietersbasiliek. Omdat hij twee maanden later ook stierf, vielen haar bezittingen toe aan zijn neef, die ook al haar schulden erfde. Hij moest bijna alles verkopen waardoor haar verzamelingen overal verspreid raakten. Negentienhonderd boeken en manuscripten gingen voor een spotprijs naar het Vaticaan.

 

 Decioazzolinodef

    spotprent

    40 jaar

   begrafenis

      graftombe 

    Decio Azzolino

Christina 36 jaar: klein, dik, beetje krom

      Christina 40 jaar oud

  haar begrafenisprocessie met alle kardinalen

           Christina`s graf

 

Paus Innocentius XI zou over haar zeggen dat haar wispelturigheid, koppigheid en excentriciteit allemaal het gevolg waren van het feit dat ze een vrouw was. De waarheid is vast en zeker een stuk ingewikkelder en het nader onderzoeken daarvan zal nog veel interessante studies opleveren.

Aan dit artikel is het laatst gewerkt op 31 januari 2020

 

Noten:

1. voor de inhoud van het lutheranisme, het verschil met het calvinisme en vooral met het katholicisme, zie bijvoorbeeld: http://www.charlottehansson.nl/nieuwsbrief%2021.htm

2. voor meer informatie over de Dertigjarige oorlog, zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Dertigjarige_Oorlog

3. In  1631 werd in Bärwalde (Pommeren) het Frans-Zweedse verdrag gesloten waarbij Gustaaf II Adolf in ruil voor een jaarlijkse subsidie van 400.000 Zweedse rijksdaalders oorlog beloofde te voeren in het Heilige Roomse Rijk met een leger van 70.000 infanteristen en 6.000 ruiters

4. voor een nadere uitleg van de Fronde zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Fronde

5. met betrekking tot Descartes zie ook: http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/61959-de-bekering-van-christina-van-zweden.html

6. de Dertigjarige oorlog werd in 1648 beëindigd bij de Vrede van Westfalen waarbij het Huis Habsburg het grootste deel van zijn macht over de Duitse vorsten in het Heilige Roomse Rijk verloor en voortaan religieus verdraagzaam moest zijn tegen de protestantse vorsten. Zweden kreeg Voor-(West) Pommeren, de eilanden Rűgen en Wollin en een aantal steden in Achter(Oost)-Pommeren. Wismar werd Zweeds en de bisdommen Bremen en Verden werden geseculariseerd tot hertogdommen en ook overgedragen aan Zweden.

7.  Alessandro Cecconi ging later ook met haar mee naar Rome waar hij in 1658 stierf. Er is een CD met muziek van het Zweedse hof:

http://www.amazon.com/Music-Court-Queen-Christina-Sweden/dp/B00433HI46

8. zie voor een samenvatting van achtergronden/ publicaties met betrekking tot haar bekering: http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/61959-de-bekering-van-christina-van-zweden.html

Voor een zeer genuanceerd beeld zie: http://www.nrcboeken.nl/recensie/politieke-messias

Lanoye geeft van p. 63 -65 een goede samenvatting. Hij concludeert dat de bronnen ofwel erg subjectief zijn (katholiek) ofwel op verschillende manieren kunnen worden uitgelegd. Hij meent dat een definitief oordeel dus niet te geven is.

9. voor de betekenis van Pimentel de Prado: http://en.wikipedia.org/wiki/Bernardino_de_Rebolledo

10.  subsidies voortkomend uit het Alliantieverdrag van Hamburg (1641)

11. voor de betekenis van Mazarin en Anna van Oostenrijk zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Jules_Mazarin

12. ze kreeg o.a. Norrköping in Zweden, de eilanden Gotland, Őland en Ősel in dde Baltische Zee, de domeinen van Pohl en Neukloster in Mecklenburg (N-Dl) en de havenstad Wollgast in Pommeren. De hele staatsschuld en haar persoonlijke schulden werden bovendien overgedragen aan de schatkist. De voorwaarde was wel dat ze geen bezittingen zou wegschenken of als onderpand zou geven én niets zou ondernemen tegen de belangen van de Zweedse koning of het Zweedse volk.

13. Sébille was een anti-Jansenist. Zie voor informatie over het Jansenisme : http://nl.wikipedia.org/wiki/Jansenisme

14.  voor de betekenis van Cuccoli: http://nl.wikipedia.org/wiki/Raimondo_Montecuccoli

15. oorspronkelijk was de relatie veel beter: de verkiezing van Innocentius X was gebeurd tegen de zin van Mazarin en dus eigenlijk een overwinning voor de Spanjaarden. Innocentius steunde, mede ook vanwege de grote Spaanse aanwezigheid op het Italiaanse schiereiland, de Spanjaarden in de Portugeze kwestie en in de Napolitaanse revolutie. Later verzoende Mazarin zich weer met Innocentius. Innocentius kreeg ruzie met de Spaanse koning over de benoeming van bisschoppen in de Spaanse gebieden in Italie.

Innocentius was ook ernstig ziek en als Christina snel zou doorreizen naar Rome zou zij daar aankomen in een interregnum en was er niemand om haar te ontvangen en publiekelijk te bekeren. Innocentius stierf op 7 januari 1655, een paar dagen na Christina`s bekering

16.  Alexander VII was de pausnaam van Fabio Chigi, waar Christina eerder contact mee had gehad en die haar situatie dus al enigszins kende. Hij behoorde tot de Squadrone Volante: een groep van Italiaanse kardinalen die zich onafhankelijk opstelde. Mazarin vond hem maar niets en hoewel hij ook niet de kandidaat van de Spanjaarden was, voelde Filips het toch als een soort overwinning.

17. d.w.z. het Heilige Roomse Rijk (=Duitsland)

18. Diego Texeira en Garcia Yillán waren marranos, bekeerde joden uit Portugal. Zij speelden een belangrijke rol de bevoorrading en financiering van de Spaanse troepen in de Nederlanden; het feit dat Christina met joden omging en bij hen logeerde, viel slecht bij sommigen.

Behalve met joden ging ze om met wie ze wilde en trok ze zich weinig van allerlei conventies aan.

19. Christina hield vooral van Italiaanse meesters als Raphael. “Noordelijke’ meesters mochten van haar wel als ruilmiddel dienen. Voor de afbetaling van de schulden werden vooral haar wandtapijten, juwelen, bibliotheek en zilveren vaatwerk ingezet.

20. voor Petter Spiring Silvercrona, zie: http://www.dbnl.org/tekst/groo001brie15_01/groo001brie15_01_0001.php

21.  ze nam bij haar publieke bekering zijn naam –Alexandra-  aan; deze naam verwijst ook naar paus Alexander VII

22.  dan zouden de Fransen misschien stoppen met daar de macht steeds over te willen nemen.

23.  voor landvoogd Leopold Willem van Oostenrijk zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Leopold_Willem_van_Oostenrijk

24.  Charles II /  Karel II op voorwaarde dat hij Brittannië weer Rooms-katholiek zou maken!

25.  de oudste zoon van Ferdinand III die ook Ferdinand heette en net  troonopvolger was geworden, overleed aan de pokken ; de tweede zoon Leopold was nog niet oud genoeg. Leopold werd wel tot koning van Hongarije en Bohemen gekozen en toen Ferdinand III stierf in 1657 werd Leopold met behulp van de katholieke vorsten alsnog tot nieuwe keizer gekozen.

Christina dacht zelf dat het bewerken van de protestantse keurvorsten meer een taak van de nieuwe Zweedse koning  Karl Gustav zou kunnen zijn: Deze wilde in 1655 een aanval doen op Polen en een groot deel van de zuidelijke Baltische kust innemen om zodoende de Russen te dwarsbomen en de Hollandse handel te kunnen controleren.. Mazarin waarschuwde hem dat zo`n aanval voor de keizer een reden zou kunnen zijn om de Zweden te verjagen uit de in 1648 verkregen gebieden. Velen dachten dat het eigenlijke doel van Karl X Gustav de keizerskroon was. Christine was bang dat de komende inval van Karl Gustav zou plaatsvinden via ‘haar’ Pommeren, wat ze dan zeker zou kwijtraken en waarschuwde Ferdinand III voor de plannen van de Zweedse koning. Ze speelde zelfs met de mogelijkheid dat ze zou terugkeren naar Zweden en er, als Karl Gustav sneuvelde, de macht zou grijpen. Ze zou dan een Habsburger tot troonopvolger benoemen en het katholicisme opnieuw invoeren in Zweden.  Uiteindelijk vocht Karl Gustav alleen maar een oorlog tegen Polen.

26.  ze kon niet echt neutraal zijn omdat ze op Spaans territorium woonde, Spanje veel geld uitgaf ten behoeve van een ‘gepast’ verblijf  en ook beloftes deed voor de toekomst.

27.   het werk van Copernicus werd er in de ban gedaan en velen waren gevlucht uit angst voor hun leven

28.   Clemens IX was vrij liberaal. Uit dankbaarheid noemde ze haar Academie naar hem. Zijn opvolger Innocentius X verbood Christina een aantal dingen en liet haar ook haar theater sluiten.-zie verderop ook in de tekst

29.   voor meer info over de familie Barberini, zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Barberini

30.   voor meer info over Pamphili, zie: http://en.wikipedia.org/wiki/Benedetto_Pamphili

31.   lees http://nl.wikipedia.org/wiki/Pietro_Ottoboni voor meer info. Wij zagen hem al eerder in biografieën over Handel en Vivaldi.

32.   voor meer info over Azzolino: http://de.wikipedia.org/wiki/Decio_Azzolino_der_J%C3%BCngere

33.   voor de opeenvolging der pausen, zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_pausen; Innocentius was veel strenger dan Clemens X.(27/28)

34.   in Rome vielen de woningen van buitenlandse ambassadeurs en koninklijke personen, inclusief de straten erom heen, niet onder de pauselijke autoriteit. Deze wijken trokken allerlei semi-legale handelslieden, dieven en prostituees aan. Innocentius wilde alles weer onder zijn gezag. Dat lukte hem niet bij de Franse wijk en bij die van Christina.

35.   in het protestantisme heet deze leer piëtisme.  Het quiëtisme verschilde erg van de contrareformatie omdat men daar juist veel moest mediteren over de moeilijke godsdienstige vraagstukken.  De jezuïeten waren daar grote voorstanders van.

36.   ze werd daarbij in het geheim gesteund door Innocentius XI. In feite zei deze leer dat de sacramenten, de priesters en de Kerk zelf nutteloze instellingen waren.

 

 

Bronnen:

Websites:

Christina van Zweden- korte biografie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Christina_I_van_Zweden

de overige geraadpleegde sites staan vermeld in de noten.

 

Boeken/ naslagwerken:

V. Buckley, Christina, Koningin van Zweden (Nederlandse vertaling 2004), oorspr. Christina, Queen of Sweden: the restless life of a European

Eccentric, Londen, 2004

D. Lanoye, Christina van Zweden, Koningin op het schaakbord Europa 1626-1689. Leuven,  2001

B. Quilliet, Christina van Zweden, Een uitzonderlijke vorst.  ( Nederlandse vertaling 1987), oorspr. Christine de Suède, Parijs 1982.

The New Grove Dictionary of Music and Musicians, Londen 1995 (reprint)

Bosatlas van de Wereldgeschiedenis, Wolters-Noordhoff, 1983

Putgzer, Historischer Weltatlas , Berlijn , 2001

Westermanns Atlas zur Weltgeschichte,  Braunschweig, 1967

 

 

     

         Terug naar  de pagina   Historie      of  de     Homepage