|
Nieuwsbrief 36 (oktober 2015)
Thema: allerlei
De
SALON kent deze keer maar een beperkt aantal componisten, te weten,
chronologisch gezien:
Henry
Purcell (1659- 1695), Georg Friedrich Handel (1685- 1759), Hector Berlioz (1803-
1869) en Roger Quilter (1877- 1953).
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Henry Purcell
|
G. F. Handel
|
Hector Berlioz
|
Roger Quilter
|
|
Purcell
en Handel behoren tot de Barok- periode, Berlioz tot de Romantiek en Quilter
tot de Moderne Tijd.
|
1600
|
1700
|
1800
|
1900
|
2000
|
|
BAROK
|
CLASSICISME
|
ROMANTIEK
|
MODERNE TIJD
|
|
|
Purcell
|
& Handel
|
|
Berlioz
|
|
Quilter
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Van
deze componisten is inmiddels een componistenportret verschenen en voor
uitgebreide informatie over hun leven en andere werken, wordt daarheen dan
ook verwezen: Purcell,
Handel,
Berlioz en Quilter.
Sommige
duetten zijn reeds ter sprake gekomen in een eerdere Nieuwsbrief. De tekst
hiervan is, aangepast, hieronder weergegeven.
Van Henry Purcell wordt het duet Bid
the Virtues gezongen uit de ‘Ode for the Queen Mary`s Birthday’, ook geheten ‘Come,
ye Sons of Art’ (Z 323). Dat is de zesde en laatste ode
die Purcell voor Queen Mary schreef (april 1694). Oorspronkelijk
bestond de bezetting van de ode uit blokfluit, hobo`s, trompetten, basso
continuo en koor met sopraan, alt of counter en bassolist. Door Maurice Blower
is de ode bewerkt voor SSA en deze uitgave bevat naast de duetten ‘Sound
the Trumpet’, ‘Strike the Viol’, ‘Bid the Virtues’ (
oorspr. voor solo sopraan en hobo) en ‘These are the Sacred Charms’ nog
een aantal terzetten.
Georg Friedrich
Handel componeerde
in 1711 in Londen op verzoek van Hill, de directeur van het nieuwe
operatheater aan de Haymarket, het Queen`s Theatre, muziek
bij Rinaldo. Het was Handel`s eerste opera die speciaal voor
Londen werd geschreven op een libretto van Giacomo Rossi, naar
Gerusalemme Liberata (1575) van Torquato Tasso. De aria Lascia
ch`io pianga is daar een onderdeel van (in akte 2).
De melodie ervan was echter al eerder een Aziatische dans in Handel`s
opera Almira (1705) en hij
gebruikte de aria daarna, met een andere tekst en naam, nl. ‘Lascia la spina’ ook in zijn
oratorium Il trionfo del tempo e del
disinganno (1707).
De opvoering van Rinaldo vereiste zeer geavanceerde theatertechnologie
vanwege donder, bliksem, verlichting en vuurwerk. Bij de première werd
Rinaldo vertolkt door Nicolino, een castraat uit Napels, die al beroemd was
in Londen voordat Handel daar arriveerde in 1710. De status van Nicolino
droeg veel bij aan het succes van Rinaldo.
De Fransman Bernard Dewagtere heeft van Lascia ch`io pianga
enige jaren geleden velerlei arrangementen gemaakt, waaronder ook deze,
voor 2- stemmig koor en piano.
|
Lascia ch'io pianga
mia cruda sorte,
e che sospiri
la libertà.
Il
duolo infranga
queste ritorte
de' miei martiri
sol per pietà.
|
Let me weep
my cruel fate,
and sigh
for liberty.
May sorrow break
these chains
of my sufferings,
for pity's sake
|
Samenvatting: Fictief Jeruzalem, aan het einde van
de eerste kruistocht (1099): 1ste akte: de christelijke generaal
Goffredo belooft Rinaldo (christ. soldaat) de hand van zijn dochter
Almirena als hij koning Argante uit Jeruzalem weet te verdrijven. Armida,
minnares van Argante, gebruikt haar toverkunsten om Almirena te
ontvoeren. Rindaldo is wanhopig, maar krijgt weer hoop wanneer Goffredo
en Eustazio (diens broer) hem vertellen over een christelijke kluizenaar
die hulp kan bieden. 2de akte: op weg naar de heremiet wordt
Rinaldo in een magische boot gelokt die hem naar het paleis van Armida
voert. Daar probeert Argante Almirena te verleiden die hem echter afwijst
(Lascia ch`io pianga). Als Rinaldo arriveert wordt Armida
verliefd op hem. In de gedaante van Almirena probeert ze hem te
verleiden. Dat misluktwaarna zij in haar woede Argante de oorlog
verklaart. 3de akte: Goffredo en Eustazio bezoeken de
kluizenaar die hun een toverstaf geeft. Rinaldo bevrijdt Almirena. Met de
toverstaf wordt het paleis van Armida in een slagveld bij Jeruzalem
veranderd. Armida en Argante verzoenen zich en willen vechten. Rinaldo neemt
hen gevangen. De christenen vieren hun overwinning en verwelkomen de nu
gehuwde Rinaldo en Almirena.
|
De
Fransman Hector Berlioz, een van
de grondleggers van de Romantiek, componeerde naast liederen ook opera.
Deze kregen nauwelijks kans opgevoerd te worden in Parijs, maar dankzij
zijn vriend Liszt werden veel van zijn werken wél in Weimar
uitgevoerd. De maîtresse van Liszt, prinses
Sayn- Wittgenstein overreedde
Berlioz in 1856 zijn droom van een grote epische opera, gebaseerd op de Aeneas,
na te streven. Het werd Les Troyens, waarvan de orkestmuziek
veel bijval oogstte, maar die door de Parijse Opéra opnieuw werd afgewezen.
Van
1856 tot 1863 dirigeerde Berlioz jaarlijks in de zomer in Baden- Baden op uitnodiging van
Bénazet, manager van het casino aldaar. Dankzij hem kreeg hij in 1862 de
compositieopdracht voor de opera Béatrice et Bénédict. Deze werd
in Baden- Baden goed ontvangen, maar kwam pas in 1890 naar Parijs en
Berlioz was de Franse kritiek op zijn werk inmiddels zo beu dat hij zelfs
geïrriteerd was toen critici in Parijs het stuk verwelkomden, alsof zijn
eerdere muziek afschuwelijk was.
B
& B is een opéra-
comique in twee bedrijven op een libretto van Berlioz
zelf, gebaseerd (vermoedelijk) op het blijspel Much Ado About Nothing van William
Shakespeare. Hij schrapte er de randfiguren uit en richtte zich op de
kibbelende geliefden Béatrice en Bénédict. De muziek is vaak toverachtig en
vederlicht, maar het libretto is flinterdun en tussen de muziekstukken
bevinden zich hele lappen gesproken tekst. De opera is daardoor nooit tot
het standaardrepertoire gaan behoren. Sommige stukken zijn echter wel erg
mooi zoals het duet tussen Héro en Ursule, aan het eind van de eerste acte:
Nuit
paisible et sereine. De eerste scenische
opvoering van B&B in Nederland vond pas plaats in 2001.
|
Korte
samenvatting:
In en rond
het paleis van Léonato, gouverneur van Messina (Italië ).
1ste
akte: Léonato verwelkomt Don Pedro met zijn leger na de overwinning op de
Moren. Léonato`s dochter Héro wacht opgewonden op haar verloofde Claudio.
Béatrice, de nicht van Léonato,
houdt soldaat Bénédict voor de
gek. Nadat Béatrice vertrokken is, stelt Don Pedro voor dat Bénédict met
haar trouwt, maar hij wil vrijgezel blijven.
Terwijl
hofmuzikant Somarone met zijn koor het bruiloftslied repeteert, besluiten
Don Pedro en Claudio koppelaars te worden. Ze zorgen dat Bénédict hen
hoort als ze bespreken hoeveel Béatrice van hem houdt. Héro en haar hofdame Ursula zorgen op hun beurt dat
Béatrice hoort hoeveel Bénédict van haar houdt. Héro en Ursula komen naar
de tuin om te ontsnappen aan al het feestrumoer. In ‘Nuit paisible et sereine’ wordt Héro`s opgewonden melancholie
(over haar liefde voor Claudio) gekalmeerd door het spel van maanlicht en
schaduw, het geluid van de nachtegaal en het aroma van de lentebloemen.
2de
akte: Béatrice geeft heimelijk toe dat ze verliefd is op Bénédict, maar
in het openbaar doet ze net alsof ze niet wil trouwen. Als Héro haar
bruidskleed aantrekt , komt Béatrice Bénédict tegen. In een bruilofstmars
gaan de feestgangers naar Don Pedro. Héro en Claudio tekenen hun
huwelijkscontract. Dan vraagt Don Pedro: ‘Wie trouwt er nog meer’?
Bénédict zegt dat hij Béatrice uit medelijden trouwt. Zij stemt in om
zijn leven te redden. Ze stoppen met hun gekibbel en iedereen viert
feest.
|
De liederen
van Roger Quilter worden vaak
gezongen in recitals. Quilter kreeg met twee vroege songs ‘Now sleeps the
crimson petal’ en ‘Love`s philosophy’ al grote bekendheid. Hij
koos vaak gedichten van Shakespeare, Tennyson en Shelley als basis voor
zijn composities. ‘Weep you no more’ (opus
12.1) behoort tot zijn ‘Seven Elizabethan (= Elizabeth I) Lyrics’ uit 1907.
Het lied is gebaseerd op een anonieme tekst uit de 16de eeuw. Het was oorspronkelijk een solo-
lied, maar Quilter heeft het zelf in 1938 bewerkt tot een duet voor sopraan
en alt met piano.
|