|
Nieuwsbrief Vocale
Duetten nr. 6 (november 2005)
Voor een goed begrip van de muziek van zowel de
Italiaanse als de Engelse componisten uit de Renaissance/vroeg Barokperiode
volgt een kleine uitleg van de muziekpraktijk in die tijd:
In de 16de eeuw werd polyfoon (vaak vijf- of zesstemmig)
gemusiceerd. Orlando di Lasso en vele andere componisten schreven veel
polyfone madrigalen. Een madrigaal is meestal een lied met idyllische
inhoud, in drieregelige strofen met tweeregelig slot (ritornello). Was het oorspronkelijk
waarschijnlijk een volkslied, later kreeg het een aristocratisch karakter,
met steeds meer chromatiek, dissonanten en een nauwgezette muzikale
uitbeelding van de tekst. Om allerlei misstanden in de katholieke kerk waartegen o.a. de protestanten (zie
nieuwsbrief 5) in het geweer kwamen,
te stoppen, overwoog men in Rome zelfs alle polyfonie uit de
kerkelijke liturgie te bannen omdat de dichte polyfone stemmenweefsels het
onmogelijk maakten de religieuze tekst te verstaan en te begrijpen.
In 1588 werd een verzameling Italiaanse madrigalen in
het Engels vertaald, waarna de Engelse componisten ze ook zelf begonnen te
schrijven.
Een van de beroemdste Engelse componisten in die tijd
was John Dowland (1563-1626). Hij was een uitstekend luitspeler,
maar vermoedelijk omdat hij katholiek was, slaagde hij er lange tijd niet in een positie aan het Engelse
koninklijke hof te verkrijgen (zie ook nieuwsbrief 5) en moest hij zijn
toevlucht zoeken in Kassel en later aan het Deense hof. Vanwege schulden
keerde hij toch weer terug naar Engeland en werd alsnog een van de
koninklijke luitisten Vanwege deze carrière noemde hij zichzelf ook:
“Dowland-semper dolens” (Dowland-altijd treurend). Hij componeerde veel
luitliederen waaronder ‘Flow my tears’. Daarnaast schreef hij specifiek
voor luit allerlei Fantasieën en dansmuziek waaronder Pavanes en Gaillards.
Op de melodie van de The Frog Gaillard is het lied Now oh now
geschreven (First Book of Songs 1597). Hiervan bestaat een vierstemmige
versie en een tweestemmige voor gelijke stemmen in diverse liggingen.
John Blow (1649-1708) begon zijn carrière op
jeugdige leeftijd als zanger in de Chapel Royal. Later onderwees hij als
Master of Children van de Royal Chapel, Henry Purcell (1659-1695) en hij
was ook diens voorganger als organist van de Westminster Abbey. Hij (=Blow)
componeerde zeer veel muziek ten behoeve van de kerkdiensten, naast
allerlei kerkelijke en wereldlijke liederen , waaronder Sing, sing ye
muses. De Muzen, dochters van
Zeus en Mnemosyne(=Geheugen) werden beschouwd als de godinnen van creatieve
uitvindingen, dichterlijke inspiratie en de herinnering. H. Purcell heeft
van Blow`s lied een eigen bewerking gemaakt, maar geconstateerd dient te
worden dat in de uitgave van dit lied in ‘Singing for Pleasure’, ten
onrechte wordt aangegeven dat dit lied behoort bij Bonduca. Daar hoort
echter een lied met de naam Sing, sing ye Druids bij. Sing ye muses hoort
bij het muziekspel Don Quixote (1694-5), Zie de bijlage voor de complete
samenstelling van Don Quixote.
C. Monteverdi (1567-1643) publiceerde het lied Non
è di gentil core a Doi Soprani (zie de bijlage voor de vertaling) , in
zijn Zevende Madrigalenboek, specifiek opgedragen aan Caterina de Medici.
In zijn opdracht noemt hij zijn muziek expliciet een Nieuw Concert van
Madrigalen. In zijn Vijfde en Zesde boek had hij aan de stemmen al een
basso continuo (b.c.) toegevoegd en later ook nog een klavecimbel en andere
instrumenten. Het Zevende boek weerspiegelt voor het eerst heel duidelijk
de ideeën van de Camerata, een groep geleerden en kunstenaars in Florence
rond 1600, die na bestudering van de antieke culturen tot de conclusie kwam
dat de muziek van de Griekse drama`s ‘monodisch’ moest zijn geweest
(solostem met enige instrumentele begeleiding in akkoorden). Op deze manier
kon de expressieve kracht van de tekst tot uitdrukking worden gebracht
zonder dat die werd versluierd. Men begon werken te schrijven waar een ‘recitatieve’ voordrachtswijze bij hoorde
(zingend spreken), die uitermate geschikt was voor het toneel (het begin
van de Opera). Tegenover de ‘prima prattica’, onstond de ‘seconda
prattica’: de muziek volgt de tekst. Caccini begon er als eerste mee en
Monteverdi volgde hem hierin in het Zevende Boek. Dit boek bestaat in
tegenstelling tot de eerdere, bijna geheel uit duetten, trio`s, enige
canzonettes en stukken voor solostem
‘in genere rappresentativo’. Ondanks het loslaten van de inhoud van
het eerder genoemde begrip ‘madrigaal’ (zie inleiding) is dit woord toch
nog steeds van toepassing op de liederen in zijn Zevende boek omdat zowel
de bezongen onderwerpen (Pastorales en Amor) als de versieringen, er nog
zeer nauw mee verwant zijn. Het bekende
‘Interrotte Speranze’ maakt ook deel uit van dit boek.
P.Tschaikowsky (1840- 1893) schreef zijn Tränen
(Slyozy) welke behoort tot de Zes Duetten voor Sopraan, Mezzo, Tenor,
Bariton en piano, opus 46,
in 1880 op
een tekst van Fjodor Tjutschew (1803-1873). Tjutschew behoort met onder andere Poeshkin tot de
belangrijkste Russische dichters van de 19de eeuw. Zijn gedichten kenmerken
zich door diepheid in denken en gevoelswarmte en zijn deels in het Duits
vertaald. Hijzelf vertaalde o.a.
gedichten van Heine, Goethe en Schiller in het Russisch.
Tschaikowsky
zelf kreeg zijn eerste
muzikale indrukken van een Orchestrion, een reusachtige speeldoos die een
orkest kon nabootsen, welke zijn vader, directeur van een metaalgieterij,
van een reis meebracht. Peter moest net als de meeste kinderen van dit
gezin, ambtenaar worden. Na een korte carrière in ambtelijke dienst, werd
hij in 1865 benoemd tot leraar muziektheorie aan het nieuwe conservatorium
van Moskou waarna zijn eerste grote werken verschenen. Omdat hij steeds
meer tegenzin kreeg in het lesgeven, nam hij ontslag en vond bescherming
bij een zekere mevrouw von Meck en bij de tsaar die hem financieel
ondersteunden. Hij was niet in staat zijn inkomen te beheren, werd
mensenschuw en verbleef minstens de helft van het jaar in het buitenland.
Verbitterd vanwege het gebrek aan waardering in eigen land, dronk hij in een
sombere bui moedwillig met cholera besmet water en stierf na vier dagen.
Hij gold als de meest Westerse van de Russische componisten in zijn tijd en
viel enigszins buiten de ‘nationale (=Russische) school’.
Het genre Musical , vroeger Musical Comedy genoemd,
ontstond midden 19de eeuw en is een typische vorm van Anglo-Amerikaans
theater, waarbij de dans een onlosmakelijk onderdeel van het verhaal is. In
Londen ontstond in West End de Burlesque , een gekostumeerde pantomime en
tegelijkertijd werd in Noord Amerika de Variety of Vaudille populair. De
Europese operettetraditie beïnvloedde de ontwikkeling van de Amerikaanse
musical comedy steeds meer en Europese gezelschappen kwamen naar New York
en behaalden grote successen op Broadway. Tot de eerste Wereldoorlog werden
operettes uit Wenen van o.a. Strauss
en Lehar herschreven tot musical play (meer serieuze inhoud dan m. comedy),
maar door de oorlog waren de Amerikanen op eigen producties aangewezen. Zij
braken met de Weense tradities, de Europese balletopvattingen en lieten
zich beïnvloeden door de nieuwe ritmes, vooral de jazz. Bij het maken van
een musical werkten componist en tekstschrijver steeds meer samen en
choreografie en decor werden op elkaar afgestemd.
Een van de meest monumentale musicals uit de
muziekgeschiedenis is Leonard Bernsteins ‘West Side Story’ uit 1957 .
Hierin worden niet alleen allerlei muzikale stromingen uit jazz en
Zuid-Amerikaanse dansritmes enz. in elkaar gevlochten, maar bovendien staat
er in het ‘libretto’ (het script) een
maatschappelijk actueel thema , namelijk van de botsende
jongerenculturen, centraal. Dit thema was in die tijd nog onontgonnen en
eigenlijk taboe.
In de jaren 60 ontstond de Rockmusical . De eerste hiervan ‘Hair’ ,
vol psychedelische effecten, was een groot succes in Broadway. Evita uit
1976 was de eerste musical met een politiek gegeven.
Omstreeks 1950 werd de musical ook in verschillende
Europese landen waaronder Nederland populair. Annie M.G. Schmidt en Harry
Bannink schreven in de jaren 60 ‘Heerlijk duurt het langst’, maar Joop van
den Ende zorgde voor een ommekeer. Hij bracht in samenwerking met Carré de
eerste grootschalige musicals in Nederland. Les Misérables uit 1991 wordt
beschouwd als het officiële beginpunt van de Musical-boom.
Voor de samenvatting van The Phantom of the Opera,
Elisabeth, de tekst van All I ask of you en Als schepen in de nacht zie de
betreffende bijlages.
Bronnen: The New Grove,
Internet, Winkler Prins encyclopedie, het CD boekje bij Settimo Libro di
Madrigali di Claudio Monteverdi, 1619- La Venexiana en het tekstboekje bij het project Óude Muziek op Nieuwe
Grond (een avond rondom het Fitzwilliam Virginal book -25 juni 2001) C.H./ B.G.
Bijlagen:
1. Purcell: Sing ye Muses
|
Z578
|
Incidental Music
|
(1694-5)
|
Don Quixote [Thomas D'Urfey]
|
|
· Z578/1
|
Song
|
|
Sing all ye Muses
|
|
· Z578/2
|
Song
|
|
When the world first knew creation
|
|
· Z578/3
|
Song
|
|
Let the dreadful engines
|
|
· Z578/4-5
|
Prelude and Song
|
|
With this sacred charming wand
|
|
· Z578/6
|
Song
|
|
Since times are so bad
|
|
· Z578/7
|
Prelude and Song
|
|
Genius of England
|
|
· Z578/8
|
Song
|
|
Lads and Lasses, blith and gay
|
|
· Z578/9
|
Song
|
|
From rosie bow'rs
|
2. Monteverdi: Non è di gentil core
Non è
di gentil core He had not a gentil heart
Chi non
arde d`amore who does nor burn for love
Ma voi che del mio cor l`anima sete but you who are the soul of
my own heart
E nel foco d`amor lieta godete and who happily enjoy the
the fires of love
Gentil al par d `ogn`altra havete il core In gentleness cannot be ex-
ceeded by
any other heart
Perché ardete d`amore for you to burn
for love.
3.Tschaikowsky Tränen/ Tears
Tears, human tears,
that pour forth, beyond telling,
Early and late, in the dark, out of sight,
While the world goes on its way all unwittingly,
Numberless, stintless, you fall unremittingly
Pouring like rain, the long rain that is willing
Endlessly, late in the autumn at night.
4. Samenvatting Phantom: Een operageest terroriseert de
cast van de Franse Opera, terwijl hij een meisje van het koor
(Christine) beschermt. Hij maakt de
1ste sopraan zo gek dat zij en haar vriend vertrekken. Het koormeisje mag
één nacht de eerste partij zingen, maar de sopraan wil niet dat haar show
wordt gestolen en zij komt terug. De geest wil dat men zijn beschermeling
belangrijke rollen geeft. Ondertussen wordt zijn pupil verliefd op de
Vicomte de Chagny , maar de Phantom is zelf verliefd op ‘zijn’ Christine,
wordt woedend en kidnapt Christine om zijn eeuwige bruid te worden. Zal
Raoul, de Vicomte, in staat zijn dit plan te verijdelen ?
Inhoud Elizabeth: het leven van Keizerin Sissi van
Oostenrijk staat hierin centraal. Na een leven vol hartstocht, tragiek en
onbegrip eindigt ze als een verbitterde vrouw, in volledig isolement en
voor alles en iedereen op de vlucht.
Liederen uit de Musical:1. Proloog, Lucheni's Verhoor 2.
Als Jij 3. De Laatste Dans 4. Mijn Leven Is Van Mij 5. Mama, Waar Ben Je?
6. Elisabeth, Doe Open Liefste 7. Melk 8. Jij Gaf Mij Dit Schrijven/ Mijn
Leven Is Van Mij 9. Kitsch 10. Zonder GÍne 11. Niets, Niets, Echt
Niets 12. Er Valt Een Zwarte Schaduw 13. Was Ik JouSpiegel Maar
14.Mayerling-Dodendans 15. Schepen In De Nacht 16. De Sluier Valt
Tekst All I ask of you (Phantom):
Raoul:
No more talk of darkness,
Forget these wide-eyed fears.
I'm here, nothing can harm you - my words will warm and calm you.
Let me be your freedom,
let daylight dry your tears.
I'm here with you, beside you,
to guard you and to guide you...
Christine:
Say you love me every waking moment,
turn my head with talk of summertime...
Say you need me with you now and always...
Promise me that all you say is true -
that's all I ask of you...
Raoul:
Let me be your shelter,
let me be your light.
You're safe:
No-one will find you -
your fears are far behind you...
Christine:
All I want is freedom,
a world with no more night...
and you, always beside me,
to hold me and to hide me...
Raoul:Then say you'll share with me one love, one lifetime...
let me lead you from your solitude....
Say you need me with you here, beside you...
anywhere you go, let me go too -
Christine, that's all I ask of you...
Christine:
Say you'll share with me one love, one lifetime...
say the word and I will follow you...
Raoul & Christine:
Share each day with me,
each night,
each morning...
Christine:
Say you love me...
Raoul:
You know I do...
Raul & Christine:
Love me - that's all I ask of you...
Anywhere you go let me go too...
Love me - that's all I ask of you...
Phantom:
I gave you my music...
made your song take wing...
and now how you've repaid me:
denied me and betrayed me...
He was bound to love you when he heard you sing...
Christine...
Christine...
Raoul & Christine:
Say you'll share with me one love, one lifetime...
say the word and I will follow you...
Share each day with me, each night, each morning...
Phantom:
You will curse the day you did not do all that the Phantom asked of you...!
Tekst van : Als schepen in de nacht
|
Liefde is mooi,
maar soms merk je
dat liefde niet voldoet.
Geloof geeft kracht,
maar enkel
geloven is niet goed.
Dat grote wonder,
dat heeft niet mogen zijn.
Onze levens varen tussen
schijn en pijn.
Wij zijn als twee
schepen in de nacht.
Ieder op zijn eigen koers
en met zijn eigen vracht.
Wij passeren elkaar op zee.
Telkens weer
valt afscheid niet mee.
Gelukkig zijn ligt niet
in onze macht.
FRANZ JOSEPH
Jij wil het hoogste. maar dat is
een onbereikbaar doel.
ELISABETH
Jouw droom is mij te klein.
FRANZ JOSEPH
Dicht bij elkaar in 't donker geeft troost,
naar mijn gevoel.
ELISABETH
Ik wil niet jouw schaduw zijn.
ELISABETH EN FRANZ JOSEPH
Kon jij het leven door
mijn ogen ondergaan.
dan zou je eindelijk weer
mijn taal verstaan.
Wij zijn als twee schepen
in de nacht.
Ieder op zijn eigen koers en
met zijn eigen vracht.
Wij passeren elkaar op zee.
Telkens weer
valt afscheid niet mee.
Gelukkig zijn ligt niet
in onze macht.
ELISABETH
Jij en ik, wij zijn twee schepen
in de nacht.
FRANZ JOSEPH
Begrijp toch... ik mis je...
jouw liefde. Kan jij niet
bij me zijn?
ELISABETH
Ieder op zijn eigen koers en
met zijn eigen vracht.
FRANZ JOSEPH
Begrijp toch... ik mis je...
jouw liefde. Alleen zijn
doet zo'n pijn.
ELISABETH EN FRANZ JOSEPH
Wij passeren elkaar op zee.
Zo alleen en triest, alletwee.
Gelukkig zijn lag niet
in onze macht.
FRANZ JOSEPH
Ik mis je.
ELISABETH
Begrijp toch, wat niet zijn kan.
kan niet zijn.
Provided by Songteksten.com
|
|